شیرینیهای سنتی استان مازندران
شیرینیها همیشه بخشی از لحظات شیرین زندگی انسانها بودهاند. در میان دسرها و خوراکیهای شیرین، تنوع بینظیر شیرینیهای محلی هر منطقه جذابیت خاصی دارد. استان مازندران، با طبیعت زیبا و فرهنگی غنی، میزبان انواع شیرینیهای سنتی و سوغات مازندران است که طعمی ماندگار را به یادگار میگذارند. در ادامه با چهار شیرینی محلی و خاص این استان آشنا میشویم.
پشت زیک
پشت زیک، یکی از شیرینیهای جذاب و پرطرفدار مازندرانی است که شباهت نام و ظاهرش به پرندهای به نام زیک برگرفته از همین طبیعت الهامبخش است. این شیرینی از ترکیب کنجد و شکر تهیه میشود. کنجد ابتدا شسته و تفت داده میشود، سپس شکر روی شعلهی ملایم حرارت میبیند تا قهوهای شود. پس از افزودن کنجد، مخلوط به دست آمده روی سینی پهن شده و برش میخورد. در برخی دستورها، از موادی چون گردو، عسل و زعفران نیز برای طعمدهی استفاده میشود.
آغوزنون
شب یلدا، این جشن باستانی ایرانی، با خوراکیهای خانگی مزین میشود. یکی از خوراکیهای ویژه این شب در مازندران، آغوزنون است. این شیرینی لذیذ از موادی چون آرد گندم، شیر، تخممرغ، شکر، کنجد و گردو تهیه میشود. آغوزنون به دو شکل خام و پخته تهیه میشود؛ نوع خام آن به “پیس گنده” معروف است و نوع پختهاش، با خمیر تخممرغ ترکیب شده و کنجی یا آغوزنون نامیده میشود. این شیرینی، به دلیل وجود کنجد و گردو، سرشار از مواد مغذی است و بیشتر بهصورت سنتی در تنورهای خانگی تهیه میشود.
رشته به رشته
رشته به رشته، شیرینیای ساده و خوشمزه است که به هنر دست بانوان مازندرانی تهیه میشود. مواد اصلی این شیرینی شامل رشته (تهیه شده از آرد برنج)، خاک قند، گردو، هل و روغن است. همچنین، شربت این شیرینی با ترکیب شکر، آب و زعفران تهیه میشود که طعم فوقالعادهای به آن میبخشد.
آب دندون
آب دندون، یکی دیگر از شیرینیهای معروف مازندران است که نام آن به دلیل بافت نرم و تردش انتخاب شده است؛ چراکه در دهان آب میشود. این شیرینی بیشتر در جشنهای عروسی یا نوروز تهیه میشود. مواد اولیه آب دندون شامل روغن، پودر شکر، زرده تخممرغ، هل، وانیل، آرد سفید و برنج است. این شیرینی سنتی با ظاهری مشابه نان برنجی، ماندگاری بالایی دارد و با افزودنیهایی مثل زعفران یا نارگیل میتوان طعمهای متنوعی از آن خلق کرد.
کلوچه و شیرینیهای سنتی مازندران، علاوه بر طعم دلنشین، حامل بخشی از فرهنگ و هنر این منطقه هستند و هر کدام از آنها داستانی برای گفتن دارند. این خوراکیها نهتنها در مناسبتها، بلکه در لحظات ساده زندگی نیز شیرینی خاطرهها را دوچندان میکنند.
قماق
اگر از افرادی هستید که با مشکلات قند خون و بیماریهای مرتبط دستوپنجه نرم میکنید، شاید تا اینجا فکر کرده باشید این مطلب مناسب شما نیست. اما دست نگه دارید! درست است که صحبت از شیرینی است، اما همه شیرینیها الزاما شیرین نیستند. قماق یکی از معدود شیرینیهایی است که در تهیه آن از شکر استفاده نمیشود. این خوراکی را میتوان بهعنوان یک میانوعده کامل و مغذی مصرف کرد. مواد لازم برای پخت قماق شامل آرد گندم، گردو، تخممرغ، جعفری، شنبلیله، شوید، پیاز و کره است. در روش سنتی برای برشته شدن هر دو طرف این شیرینی، روی تابه را با درپوش یا تابه دیگری میپوشانند و زغال داغ روی آن قرار میدهند تا حرارت بهصورت یکنواخت به شیرینی برسد.
برنجک
برنجک یا بادونه (بهاردانه) یک شیرینی خوشمزه با بافتی ترد و عسلی است که بیشتر در مازندران تهیه میشود. این شیرینی سنتی بهطور خاص در شب یلدا، مهمانیها و روزهای سرد سال سرو میشود. ماده اصلی تهیه برنجک، برنج است و استفاده از برنج اصیل و باکیفیت در طعم آن نقش مهمی دارد. در گذشته، برنجک همراه با دیگر شیرینیهای سنتی مانند نان پنجرهای و آبدندون، در مراسمهایی مانند عروسی و پا تختی کاربرد داشت. برای تهیه برنجک از برنج، شکر، آب، آبلیمو و روغن استفاده میشود. اگر شکر را با عسل جایگزین کنید، نهتنها طعم آن لذیذتر میشود بلکه ارزش غذایی آن نیز افزایش مییابد.
کماج مازندرانی
کماج از شیرینیهای سنتی محبوبی است که ریشه آن به همدان بازمیگردد، اما در مازندران نیز به شیوهای خاص پخته میشود. این شیرینی در نقاط مختلف ایران نیز با دستورهای متنوع تهیه میشود. کماج مازندرانی از ترکیب موادی مانند آرد برنج، تخممرغ، شکر، زردچوبه، زعفران، شیر، وانیل و گلاب تهیه میشود. در برخی دستورها از آرد گندم و زیره هم استفاده میکنند. کماج اغلب بههمراه چای در مهمانیها سرو میشود و طعم خوشایند آن خاطرهانگیز است.
نان ییلاقی (نان کوهی)
نان ییلاقی که به آن نان کوهی هم میگویند، یکی از شیرینیهای سنتی خوشطعم و پرطرفدار آمل است. این نان بافتی نرم و لطیف دارد و انتخابی عالی برای سفرههای افطار یا تغذیه کودکان در مدرسه است. شباهت این نان به شیرمال از نظر بافت و طعم، آن را برای هر ذائقهای جذاب کرده است. مواد اولیه آن شامل آرد، تخممرغ، مایه خمیر، شکر، ماست یا شیر، روغن یا کره، آب و نمک است. نان ییلاقی به دلیل داشتن مواد میانی مثل رازیانه، هل، گردو، کنجد، زرده تخممرغ و شکر، طعمی متمایز و دلچسب دارد.
باقلوای مازندرانی
باقلوای مازندرانی یکی دیگر از شیرینیهای سنتی و اصیل این منطقه است که با طعمی متفاوت نسبت به باقلوای دیگر مناطق ایران شناخته میشود. این شیرینی به دلیل استفاده از موادی مانند مغز گردو، بادام، شکر، آرد، زرده تخممرغ و گلاب، عطری بینظیر و مزهای خوشایند دارد. باقلوای مازندرانی معمولا در مناسبتهای خاص، مهمانیها و جشنها سرو میشود. روش تهیه این شیرینی به دقت و صبر نیاز دارد، زیرا لایههای نازک و مغزدار آن باید با مهارت خاصی آماده شوند. برای خوشطعمتر شدن، از شربت غلیظی شامل شکر، آب و گلاب برای پوشاندن لایهها استفاده میشود.
رشتهخشکار
رشتهخشکار یکی از خاصترین و قدیمیترین شیرینیهای مازندران و گیلان است که بیشتر در ماه رمضان و بهعنوان افطاری تهیه میشود. این شیرینی از ترکیب آرد برنج، مغز گردو، پودر هل، دارچین و شکر تهیه شده و در روغن سرخ میشود. رشتهخشکار را میتوان با شربت شکر یا عسل سرو کرد که طعم آن را چندین برابر لذیذتر میکند. این شیرینی به دلیل استفاده از مواد اولیه مقوی، یک میانوعده سالم و انرژیزا به حساب میآید و طرز تهیه سنتی آن به مهارت و ظرافت خاصی نیاز دارد.
سخن آخر
شیرینیهای سنتی استان مازندران نه تنها نمایانگر طعمهای دلپذیر و اصیل این خطه از ایران هستند، بلکه نشاندهنده فرهنگ غنی و تاریخچه طولانی این منطقه نیز میباشند. این شیرینیها که از مواد اولیه بومی و طبیعی تهیه میشوند، در کنار طعمهای خاص خود، خاطراتی خوش را در دل هر کسی که آنها را تجربه میکند، به یادگار میگذارند.
